Sosyal fobi en genel anlamda, bir ya da daha fazla sosyal durumdan rahatsız olmak ve kaçınmak olarak ifade edilebilir. Başkalarının kendi hakkında düşündüklerini önemsemeyen insan sayısı yok denecek kadar azdır. İnsanlar başkalarının gözünde nasıl göründüklerini, akıllarda nasıl kaldıklarını önemserler. Bu hassasiyetle fazla meşgul olmaları ve bu meşguliyetten yola çıkılarak üretilen zorlayıcı düşünceler insanları başkaları karşısında çekingen hale getirebilir. Bu çekingenliğin daha sıkıntılı, kalıplaşmış düşüncelerle pekişmesi sosyal fobik bir tabloyu doğurur. Çok küçük yaşlarda temelleri atılmaya başlanan bu rahatsızlıkta çekingenlik ve utangaçlığı destekleyen, kişinin başkaları karşısındaki duruşunu fazlasıyla önemsemesini öne çıkartan bir eğitim etkili olur. Çeşitli çocukluk travmaları, herkesin kendisiyle fazlasıyla ilgili olabileceğine dair inancın desteklenmiş olması hastalığın oluşumunu kolaylaştırır.

Sosyal Fobi Hangi Durumlarda Ortaya Çıkar?

Sonuçta, özellikle yabancı ortamlarda tüm gözlerin üstünde olduğu ve çok kolay bir şekilde rezil olacağı düşüncesiyle kişinin davranışları, toplum içine karışması kısıtlanmaya başlar. Bu kişiler topluluk önüne çıkabilecekleri, insanlarla göz göze gelebilecekleri durumlardan kaçınmayı tercih ederler ve dolayısıyla hayatları ciddi anlamda zorlaşmaya başlar. Topluluk içinde telefonla görüşme, küçük bir grup etkinliğinde yer alma,  toplum içinde yemek yeme, toplum içinde bir şeyler içme, yetkili biri ile konuşma, dinleyiciler önünde konuşma, rol yapma,  partiye-eğlenceye gitme,  başkaları tarafından izlenirken çalışma, çok iyi tanımadığı biriyle telefonda görüşme, çok iyi tanımadığı biriyle yüz yüze konuşma, yabancılarla karşılaşma, ilgi odağı olma, çok iyi tanımadığı birinin gözlerinin içine bakma, romantik veya cinsel ilişki amacıyla birini tavlamaya çalışma, yetenek-yeti veya bilgi testine tabi tutulma, iyi tanımadığı birine onaylanmadığını veya aynı düşüncede olmadığını ifade etme genel olarak bahsedebileceğimiz kişinin kaçındığı durumlar arasında sayılabilir.

Bu korkulan durumlarla karşılaşıldığında, yüz kızarması, terleme, titreme, mide barsak sisteminde hareketlenme, nefeste düzensizlik, gerginlik, kendini değersizleştirebilen düşünceler (güçsüzüm, beceriksizim gibi), rezil olacağım, kusursuz olmalıyım gibi zorlayıcı düşünceler ortaya çıkar. Kişi bunların sonucunda durumdan kaçınma davranışı ortaya çıkartır.

Kimler Sosyal Fobik Olur?

Maddi durumu ve sosyal konumu yetersiz, hiç evlenmemiş, işsiz ve eğitim düzeyi yüksek olmayanlarda sık görülmekle birlikte bunlar sebep mi yoksa sonuç mu tartışılır. Kişi genellikle korkularının aşırı ve anlamsız olduğunu bildiği halde bunların önüne geçmekte zorluk çeker.

Daha çok kadınlarda gözükse de çoğu toplumda kız çocuklarının sosyal fobik davranışı önemsenmeyip hatta desteklendiğinden ve erkeklerden sosyal fobik yaşantıdan daha fazla şikayetçi olacakları bir yaşantı ya da performans beklendiğinden hekime baş vuranlar daha çok erkek hastalardır.  

Sosyal Fobinin Tedavisi Nasıldır? 

Tedavi edilebilir bir rahatsızlıktır. Tedaviye disiplinli bir şekilde sabırla devam edildiğinde ve beklentiler gerçekçi tutulduğunda, özellikle bilişsel ve davranışçı terapi, psikodinamik yönelimli terapi seçimleri ve ilaç tedavisi eşliğinde yüz güldürücü sonuçlar alınır.     

Uz. Dr.Tulga Tolun ŞATIR