Burun; üst solunum yolunun başlangıç noktasıdır. Koku alma ve fonasyon fonksiyonunun yanında, havanın nemlendirilmesi, vücut ısısına getirilmesi ve filtre edilmesi gibi çok önemli fizyolojik işlevleri de vardır. Bu işlevleri burun içerisinde bulunan üst, orta ve alt konka dediğimiz ve kanlanma yönünden oldukça zengin olan normal anatomik yapılar sayesinde yerine getirir.

Burun tıkanıklığı koku almayı engellediği zaman gaz sızıntısı, kokuşmuş yiyecek gibi tehlikeli durumlara maruz kalma riski vardır. Daha önemlisi koku alma bozukluğu soğuk algınlığı gibi basit olaylara bağlı olabileceği gibi daha ciddi bazı rahatsızlıklara da bağlı olabilir ve bir erken uyarı sistemidir.

Burun yüzümüzde en çok dikkati çeken organlarımızdan bir tanesidir. Yapısal özellikleri insandan insana değişikliler gösterebilir. Irktan ırka da bariz yapısal değişiklikleri vardır.

Burun tıkanıklıkları oldukça sık gördüğümüz hasta şikâyetlerinden birisidir. Kısa süreli olabilir, uzun zamandan beri mevcut olabilir, konjenital olabilir. Kısa süreli burun tıkanıklıklarının bir önemi olmasa da, uzun sürmesi bazı ciddi sorunları beraberinde getirebilir.

Burun tıkanıklığı nedenleri:

• Yapısal nedenler,
• Enfeksiyonlar,
• Alerjiler,
• İyi huylu veya kötü huylu tümörler,
• Burun travmaları, olarak incelemeliyiz.

Yapısal nedenler: Septum adını verdiğimiz burun orta bölmesinin bir tarafa doğru veya bazen de iki tarafa doğru eğrilikleri. Septum deviyasyonu dediğimiz bu durumun tedavisi cerrahidir. Yapısal nedenlerden bir diğeri valv yetmezliği dediğimiz burun kanatlarında bulunan kıkırdakların yetersiz olması ve nefes alırken her iki kanadın içeri doğru çekilmesidir. Bu olay da konjenital olabileceği gibi bazı burun ameliyatlarından sonra da ortaya çıkabilmektedir.

Çocuklardaki burun tıkanıklıkları çok basit nedenlere bağlı olabileceği gibi çok daha ciddi nedenlerden de olabilir. Yapısal bozukluklardan en önemlisi koanal atrezi denilen burun arka deliklerinin doğuştan kapalı olmasıdır. Bu durum acil ameliyatı gerektirir. Koanal atrezi canlı doğumların 8000 de 1 inde görülür, genellikle tek taraflıdır ve sağ tarafta daha sıktır. Kesin oluş sebebi bilinmemektedir. Çevresel ve genetik etkenler rol oynar. Tanı çocuk doğar doğmaz burundan sokulan ince bir sonda ile burun içi aspire edilirken sondanın takılması ile konur. Tek taraflı olanlar gözden kaçabilir fakat iki taraflı burun arka deliği kapalı ise çocukta morarma ve beslenme zorluğu ortaya çıkar. Tedavi cerrahidir ve bir an önce yapılmalıdır. Çocuklarda en sık gördüğümüz burun tıkanıklığı nedeni burun akıntılarıdır. Bebeklerde huzursuzluğa yol açar. Tedavi akıntının temizlenip burun pasajının rahatlatılmasıdır. Buhar, serum fizyolojikli burun damlaları ve çeşitli burun içi aspirasyon aletleri bize yardımcı olur. Çocuklarda görülen bir diğer burun tıkanıklığı nedeni geniz eti denilen üst solunum yollarının bademciklere yardımcı koruyucularıdır, en sık rastlanan burun tıkanıklığı nedenidir. Orta kulak problemlerine ve sinüzite sebep olabilir. Böyle bir probleme sebep olmaya başladığı taktirde ameliyatla temizlenmesi gerekir. Geniz etleri nadiren erişkin kişilerde de görülebilir, gene tedavisi cerrahidir.

Enfeksiyonlar: Basit nezle, rinovirus adlı bir virüs enfeksiyonudur, rinovirüslerin 100 e yakın tipi vardır, soğuk algınlığı da denir. Dünyanın her yerinde, her zaman görülebilir. Çoğu zaman tedaviye ihtiyaç duyulmaz, ihtiyaç duyulsa bile semptomlara yönelik yapılacak basit bir tedavi yeterlidir. Bulaşıcıdır, el ve burun yoluyla bulaşır. Korunmak için kalabalık alanlardan uzak durmak, sık sık suya sabuna dokunmak ( el yıkamak ), her karşılaşmada yanaktan da olsa öpüşmemek gerekir. Rinosinüzit, yüz sinüslerinin ve burnun içini döşeyen mukozanın enflamasyonudur*. Bu bir enfeksiyondur. Bazen basit nezleyi takiben, bazen de başka mikroplar vasıtası ile olabilir. *Enflamasyon dediğimiz burun içini döşeyen mukozanın şişmesi ve kızarmasıdır. Yeni başlayan rinosinüzitlerde semptomatik tedavi yeterlidir.

Alerjiler: Alerjik nezle, alerjiye neden olabilecek maddelerin burun mukozası ile temas etmesi sonucunda ortaya çıkan burun kaşıntısı, burun tıkanıklığı, burun akıntısı, hapşırma ile seyreden bir rahatsızlıktır. Burun konkalarının büyümesine sebep olduğu için tıkanıklık yapar. Alerjiyi en fazla taklit eden rahatsızlık vazomotor rinit veya idiyopatik rinit dediğimiz alerji testleri negatif olan burun eti şişmesidir. Nedeni çok çeşitlidir. Stres, kullanılan bazı ilaçlar, bazı endokrin bozukluklar, kimyasal etkenler bu nedenler arasında sayılabilir. Burun mukozasını sulayan kan damarlarının sinirsel refleks bozukluğu olrak tanımlanır. Bir çok ilaç da vazomotor rinit benzeri burun içi şişmelere sebebiyet verebilir. Aspirin, oral kontraseptifler, bazı kalp ve tansiyon ilaçları burun tıkanıklığına neden olabilmektedir. Rinitis medikamentoza diye adlandırdığımız bir rahatsızlık daha vardır ki bunun nedeni bazı burun damlalarının çok uzun süreli kullanılmasıdır. Mukozalarda atrofi ve rebound bir konjesyona neden olurlar.

Bazı yiyecekler ve alkollü içecekler burun içi reaksiyonlara neden olup burun tıkanıklığı yapabilirler.

İyi huylu, kötü huylu burun tümörleri: Bu gurup içerisinde en sık rastladığımız nazal polipozisdir. Burun içi polipleri alerjik rinosinüzitlerde ve uzun süren bakteriyel veya fungal sinüzitlerde görülebilir. Birçok çevresel ve genetik faktörler bu poliplerin oluşmasında rol alır. Basit burun muayenesi ile görülebilir, bazense nazal endoskopi yolu ile görülebilir. Açık gri renkli, armut şeklinde yumuşak hareketli kitlelerdir. Bunların tedavisi cerrahidir. Burada ayırıcı tanı olarak dikkat edilmesi gereken ensefalosel, meningosel dediğimiz beyin dokusunun beyin zarı ile beraber veya beyin zarının tek başına bir boşluk bulup burun içerisine çıkması olgusuna dikkat edilmesi gerekir. Bunun için cerrahi müdahaleden önce mutlaka radyolojik bir çalışma yapılmalıdır.

Burun tıkanıklıklarının bir diğer önemli nedeni de burun içi yabancı cisimlerdir. Çocuklarda ve akıl hastalarında görülebilir. Çıkartılması için genel anestezi gerekebilir.